12-01-2011, 02:28 PM
از ویکی*پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پرش به: ناوبری, جستجو
علاءالدین علی بن محمد سمرقندی
زادروز ۷۸۲ خورشیدی[نیازمند منبع]
سمرقند
درگذشت ۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی
استانبول
ملیت ایرانی
نام*های دیگر علی قوشچی
مذهب اسلام
والدین پدر: محمد سمرقندی
علاءالدین علی بن محمد سمرقندی معروف به ملا علی قوشچی دانشمند، متکلم، ریاضیدان و منجم ایرانی[۱][۲] (۷۸۲ خورشیدی - ۸۵۳ خورشیدی[۳]) از مشاهیر علمای عامه و کلام و ریاضیات.[۴] او از فقهای حنبلی و از عالمان بزرگ اهل سنّت در علم کلام بود.[۵]
محتویات [نهفتن]
۱ پیرامون نام
۲ زندگینامه
۳ باورها
۴ آثار و تالیفات
۵ پیوند به بیرون
۶ پانویس
۷ منابع
پیرامون نام [ویرایش]نام اصلی او «علاءالدین علی بن محمد سمرقندی» است.[۶] او را «ملا علی قوشچی» یا گاه «فاضل قوشچی» نیز گفته*اند.[۷] واژه*های «قوش» و «چی» هر دو واژه*هایی ترکی هستند[۸] و «قوشچی» به معنای نگاهدار قوش می*باشد[۹]. به دلیل اینکه پدر او (محمد سمرقندی) در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری قوشچی بوده، به «ملا علی قوشچی» نیز معروف گشته*است.[۱۰]
زندگینامه [ویرایش]پدرش مردی به نام «محمد سمرقندی» بود که منصب قوشچی را در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری برعهده داشت و به «قوشچی الغ بیگ» معروف بود.[۱۱]
علی قوشچی در سمرقند اغلب علوم متداوله را فراگرفت و هیئت و ریاضیات را از قاضی زادهٔ رومی و الغ*بیگ (شاهزاده تیموری پسر سلطان شاهرخ) سلطان ماوراءالنهر که نسبت به فنون ریاضی میلی فراون داشت آموخت.[۱۲] او برای تکمیل معلومات خود به کرمان نیز رفت و پس از بازگشت «رساله حل اشکال القمر» را به شاهزاده الغ بیگ تقدیم کرد.[۱۳]
لغتنامهٔ دهخدا در سرواژهٔ «علاءالدین قوشچی» چنین آورده است[۱۴]:
... از کثرت تقربی که در نزد آن سلطان داشت بخطاب فرزندی مخاطب بود و او را بتکمیل رصدخانه*ای که در سمرقند تأسیس کرد گماشت. و قوشچی این وظیفه را انجام داد و زیج الغبیگی را که به زیج جدید معروف است بپایان رسانید. و پس از مرگ سلطان عازم حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن (۸۷۳ - ۸۸۲ هَ. ق.) از حکمرانان آق قویونلی قرار گرفت و از جانب وی برای عقد مصالحه بین او و سلطان محمدخان ثانی عثمانی (۸۵۵ - ۸۸۶ هَ. ق.). به اسلامبول رفت، و پس از انجام این کار به آذربایجان رفت و مجدداً به اسلامبول بازگشت...
پس از دعوت سلطان محمد فاتح و بازگشت مجدد از آذربایجان به استانبول، در مدرسه ایاصوفیا به تدریس و تالیف کتبی چون «رساله ٔ محمدیه» در علم حساب (که به نام سلطان محمد خان بود) پرداخت و در همان جا در ۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی (برابر با ۲۷ رجب ۸۷۹ قمری، برابر با ۱۶ دسامبر ۱۴۷۴ میلادی) درگذشت[۱۵] و در جوار قبر ابو ایوب انصاری خاکسپاری شد.[۱۶]
باورها [ویرایش]ملا علی قوشچی در شرح تجرید می*گوید[۱۷][۱۸]: «هیچکس را در این حرف نیست که علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ بعد از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ اعلم و اطهر و اشجع و ازهد و اسخی و اشرف ناس است.» همچنین او در شرح تجرید مبحث امامت می*گوید: «امامت ریاست عمومی است در امور دین و دنیا به طریق خلافت از پیغمبر».
این بخش نوشتار نیازمند گسترش است.
آثار و تالیفات [ویرایش]از تألیفات او می*توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- حاشیه ٔ شرح کشاف تفتازانی.[۱۹]
۲- شرح تجرید خواجه.[۲۰]
۳- العنقود الزاهر فی نظم الجواهر، در علم صرف.[۲۱]
۴- محبوب الحمائل فی کشف المسائل.[۲۲]
۵- هیئت فارسی، این کتاب فارسی که بارها با خلاصة الحساب شیخ بهائی در یک جا چاپ شده و از کتب درسی علم هیئت (ستاره*شناسی) بوده*است.[۲۳] شرحی براین رساله توسط شیخ مصلح الدین لاری (متوفی ۹۷۹ه.ق) نگاشته شده*است.[۲۴]
۶- رساله حل اشکال القمر، که به علم هیئت (ستاره*شناسی) می*پردازد و پس از بازگشت از کرمان به شاهزاده الغ بیگ تقدیم شده*است.[۲۵]
۷-رساله در حساب و هندسه، این رساله که به زبان فارسی می*باشد در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می*شود.[۲۶]
۸- رساله در هندسه، احتمالا[۲۷] به زبان فارسی.[۲۸]
۹-رساله فتحیه، به عربی که به سلطان محمد دوم عثمانی (سلطان محمد فاتح) تقدیم شده و نسخهٔ آن به همراه شرحی که میرم چلبی (نواده ملاعلی قوشچی) بر آن نگاشته در پاریس موجود است.[۲۹]
۱۰- رساله محمدیه در حساب، که به عربی می*باشد و چند نسخهٔ خطی از آن باقیست به نام سلطان محمد فاتح عثمانی است که شامل دو فن می*باشد[۳۰]:
فن نخست در پنج مقاله: حساب منجمان، حساب اهل هند، استخراج مجهولات به طریق خطاین، جبر و مقابله، قواعد گوناگون در حساب.
فن دوم در سه مقاله: مساخت خطوط و سطوح مستوی، مساحت سطوح مستدیر، مساحت اجسام.
۱۱- شرح زیج الغ بیگ، که به فارسی است و چند نسخهٔ خطی از آن موجود است که یکی از آن*ها نسخه شماره ۶۳۷۵ مجلس شورای اسلامی می*باشد.[۳۱]
۱۲- میزان الحساب، که به فارسی بوده و در سه مقاله می*باشد (حساب هندی در یک مقدمه و دو باب، حساب تنجیم دریک مقدمه و شش باب، مساحت دریک مقدمه و سه باب) کتاب میزان الحساب دو بار با عنوان میزان الحساب در تهران به چاپ سنگی رسید و نسخه*هایی خطی از آن را در «کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه تهران»، «کتابخانهٔ آستان قدس رضوی»، «کتابخانهٔ مجلس» و «کتابخانهٔ خانقاه نعمت اللهی» نگهدالی می*کنند.[۳۲]
۱۳- جواهر و اعراض شرح تج*رید الک*لام، که در ۲۰۳ برگ می*باشد و چندین نسخهٔ خطی از آن در کتابخانهٔ ملی ایران نگهداری می*شود.[۳۳] این کت*اب شرحی است که قوشچ*ی بر مق*صد دوم (جواهر و اعراض*) از کت*اب تج*رید الع*قاید خواجه نص*یر طوسی (۶۷۲) نگ*اشت*ه*. شرح مذکور بس*یار مورد توجه بوده و حواشی و تع*لی*قات بس*یاری بر آن نوشت*ه*اند. از جم*له سه حاشی*ه مح*قق جلال*الدین مح*مد دوانی به نام طبق*ات جلالی*ه و دو حاشی*ه صدر الح*کم*اآ بن*ام طبق*ات صدریه*.
۱۴- شرح تجریدالعقاید، که از مهم*ترین شرح*های کتاب «تجریدالکلام» می*باشد.[۳۴] او در شرح خود برکتاب تجرید در مقام دفاع از اعتقادات اهل سنّت برآمده و خواسته است همه استدلال*های خواجه نصیر الدین طوسی را در مسأله امامت پاسخ دهد.[۳۵]
وی علاوه بر کتبی که از او ذکر شده*است مترجم برهان الکفایهٔ علی بکری نیز می*باشد.[۳۶]
پرش به: ناوبری, جستجو
علاءالدین علی بن محمد سمرقندی
زادروز ۷۸۲ خورشیدی[نیازمند منبع]
سمرقند
درگذشت ۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی
استانبول
ملیت ایرانی
نام*های دیگر علی قوشچی
مذهب اسلام
والدین پدر: محمد سمرقندی
علاءالدین علی بن محمد سمرقندی معروف به ملا علی قوشچی دانشمند، متکلم، ریاضیدان و منجم ایرانی[۱][۲] (۷۸۲ خورشیدی - ۸۵۳ خورشیدی[۳]) از مشاهیر علمای عامه و کلام و ریاضیات.[۴] او از فقهای حنبلی و از عالمان بزرگ اهل سنّت در علم کلام بود.[۵]
محتویات [نهفتن]
۱ پیرامون نام
۲ زندگینامه
۳ باورها
۴ آثار و تالیفات
۵ پیوند به بیرون
۶ پانویس
۷ منابع
پیرامون نام [ویرایش]نام اصلی او «علاءالدین علی بن محمد سمرقندی» است.[۶] او را «ملا علی قوشچی» یا گاه «فاضل قوشچی» نیز گفته*اند.[۷] واژه*های «قوش» و «چی» هر دو واژه*هایی ترکی هستند[۸] و «قوشچی» به معنای نگاهدار قوش می*باشد[۹]. به دلیل اینکه پدر او (محمد سمرقندی) در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری قوشچی بوده، به «ملا علی قوشچی» نیز معروف گشته*است.[۱۰]
زندگینامه [ویرایش]پدرش مردی به نام «محمد سمرقندی» بود که منصب قوشچی را در دربار شاهزاده الغ بیگ تیموری برعهده داشت و به «قوشچی الغ بیگ» معروف بود.[۱۱]
علی قوشچی در سمرقند اغلب علوم متداوله را فراگرفت و هیئت و ریاضیات را از قاضی زادهٔ رومی و الغ*بیگ (شاهزاده تیموری پسر سلطان شاهرخ) سلطان ماوراءالنهر که نسبت به فنون ریاضی میلی فراون داشت آموخت.[۱۲] او برای تکمیل معلومات خود به کرمان نیز رفت و پس از بازگشت «رساله حل اشکال القمر» را به شاهزاده الغ بیگ تقدیم کرد.[۱۳]
لغتنامهٔ دهخدا در سرواژهٔ «علاءالدین قوشچی» چنین آورده است[۱۴]:
... از کثرت تقربی که در نزد آن سلطان داشت بخطاب فرزندی مخاطب بود و او را بتکمیل رصدخانه*ای که در سمرقند تأسیس کرد گماشت. و قوشچی این وظیفه را انجام داد و زیج الغبیگی را که به زیج جدید معروف است بپایان رسانید. و پس از مرگ سلطان عازم حج شد و در تبریز مورد توجه اوزون حسن (۸۷۳ - ۸۸۲ هَ. ق.) از حکمرانان آق قویونلی قرار گرفت و از جانب وی برای عقد مصالحه بین او و سلطان محمدخان ثانی عثمانی (۸۵۵ - ۸۸۶ هَ. ق.). به اسلامبول رفت، و پس از انجام این کار به آذربایجان رفت و مجدداً به اسلامبول بازگشت...
پس از دعوت سلطان محمد فاتح و بازگشت مجدد از آذربایجان به استانبول، در مدرسه ایاصوفیا به تدریس و تالیف کتبی چون «رساله ٔ محمدیه» در علم حساب (که به نام سلطان محمد خان بود) پرداخت و در همان جا در ۲۵ آذر ۸۵۳ خورشیدی (برابر با ۲۷ رجب ۸۷۹ قمری، برابر با ۱۶ دسامبر ۱۴۷۴ میلادی) درگذشت[۱۵] و در جوار قبر ابو ایوب انصاری خاکسپاری شد.[۱۶]
باورها [ویرایش]ملا علی قوشچی در شرح تجرید می*گوید[۱۷][۱۸]: «هیچکس را در این حرف نیست که علی بن ابیطالب ـ علیه السلام ـ بعد از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ اعلم و اطهر و اشجع و ازهد و اسخی و اشرف ناس است.» همچنین او در شرح تجرید مبحث امامت می*گوید: «امامت ریاست عمومی است در امور دین و دنیا به طریق خلافت از پیغمبر».
این بخش نوشتار نیازمند گسترش است.
آثار و تالیفات [ویرایش]از تألیفات او می*توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- حاشیه ٔ شرح کشاف تفتازانی.[۱۹]
۲- شرح تجرید خواجه.[۲۰]
۳- العنقود الزاهر فی نظم الجواهر، در علم صرف.[۲۱]
۴- محبوب الحمائل فی کشف المسائل.[۲۲]
۵- هیئت فارسی، این کتاب فارسی که بارها با خلاصة الحساب شیخ بهائی در یک جا چاپ شده و از کتب درسی علم هیئت (ستاره*شناسی) بوده*است.[۲۳] شرحی براین رساله توسط شیخ مصلح الدین لاری (متوفی ۹۷۹ه.ق) نگاشته شده*است.[۲۴]
۶- رساله حل اشکال القمر، که به علم هیئت (ستاره*شناسی) می*پردازد و پس از بازگشت از کرمان به شاهزاده الغ بیگ تقدیم شده*است.[۲۵]
۷-رساله در حساب و هندسه، این رساله که به زبان فارسی می*باشد در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می*شود.[۲۶]
۸- رساله در هندسه، احتمالا[۲۷] به زبان فارسی.[۲۸]
۹-رساله فتحیه، به عربی که به سلطان محمد دوم عثمانی (سلطان محمد فاتح) تقدیم شده و نسخهٔ آن به همراه شرحی که میرم چلبی (نواده ملاعلی قوشچی) بر آن نگاشته در پاریس موجود است.[۲۹]
۱۰- رساله محمدیه در حساب، که به عربی می*باشد و چند نسخهٔ خطی از آن باقیست به نام سلطان محمد فاتح عثمانی است که شامل دو فن می*باشد[۳۰]:
فن نخست در پنج مقاله: حساب منجمان، حساب اهل هند، استخراج مجهولات به طریق خطاین، جبر و مقابله، قواعد گوناگون در حساب.
فن دوم در سه مقاله: مساخت خطوط و سطوح مستوی، مساحت سطوح مستدیر، مساحت اجسام.
۱۱- شرح زیج الغ بیگ، که به فارسی است و چند نسخهٔ خطی از آن موجود است که یکی از آن*ها نسخه شماره ۶۳۷۵ مجلس شورای اسلامی می*باشد.[۳۱]
۱۲- میزان الحساب، که به فارسی بوده و در سه مقاله می*باشد (حساب هندی در یک مقدمه و دو باب، حساب تنجیم دریک مقدمه و شش باب، مساحت دریک مقدمه و سه باب) کتاب میزان الحساب دو بار با عنوان میزان الحساب در تهران به چاپ سنگی رسید و نسخه*هایی خطی از آن را در «کتابخانهٔ مرکزی دانشگاه تهران»، «کتابخانهٔ آستان قدس رضوی»، «کتابخانهٔ مجلس» و «کتابخانهٔ خانقاه نعمت اللهی» نگهدالی می*کنند.[۳۲]
۱۳- جواهر و اعراض شرح تج*رید الک*لام، که در ۲۰۳ برگ می*باشد و چندین نسخهٔ خطی از آن در کتابخانهٔ ملی ایران نگهداری می*شود.[۳۳] این کت*اب شرحی است که قوشچ*ی بر مق*صد دوم (جواهر و اعراض*) از کت*اب تج*رید الع*قاید خواجه نص*یر طوسی (۶۷۲) نگ*اشت*ه*. شرح مذکور بس*یار مورد توجه بوده و حواشی و تع*لی*قات بس*یاری بر آن نوشت*ه*اند. از جم*له سه حاشی*ه مح*قق جلال*الدین مح*مد دوانی به نام طبق*ات جلالی*ه و دو حاشی*ه صدر الح*کم*اآ بن*ام طبق*ات صدریه*.
۱۴- شرح تجریدالعقاید، که از مهم*ترین شرح*های کتاب «تجریدالکلام» می*باشد.[۳۴] او در شرح خود برکتاب تجرید در مقام دفاع از اعتقادات اهل سنّت برآمده و خواسته است همه استدلال*های خواجه نصیر الدین طوسی را در مسأله امامت پاسخ دهد.[۳۵]
وی علاوه بر کتبی که از او ذکر شده*است مترجم برهان الکفایهٔ علی بکری نیز می*باشد.[۳۶]
نجومبرترینعلم دنیاست ...