نخستين اشاره در تاريخ اساطير ايران بهوجود پرچم، به قيام کاوه آهنگر عليه ظلم و ستم آژي دهاک(ضحاک) بر ميگردد. در آنهنگام کاوه براي آن که مردم را عليه ضحاک بشوراند، پيش بند چرمي خود را بر سر چوبيکرد و آن را بالا گرفت تا مردم گرد او جمع شدند.
در نبردی که میانتازیان و ایرانیان در نزدیکی نهاوند رخ داد سپاه ایران شکست خورد و تازیان به درفشکاویان ساسانیان دست یافتند و به همراه فرش بهارستان نزد عمر فرزند خطاب بردند کهاز گوهر های بسیار پرچم شگفت زده شد و دستور دار فرش را تکه کردند و پرچم را سوزاندنو گهر های آنرا تقسیم نمود.پس از هجوم تازیان بهایران که نمایش نقش تندیس بر گرده شیر که نمادی از خدا میبوده با اسلام هم آهنگینداشته را برداشتند و بجای تندیس میترا فقط نماد خورشید بر پشت شیر سوار کردند ونشان شیر و خورشید از آن هنگام بدون تندیس میترا نمایان شد.
برگه ها ئی که در کاوش های باستانشناسی بدست آمده نشان میدهدکه پیوند تنگاتنگی میان پیکره "شیر" و "میترا" وجود دارد.نقشی که در زیر پله های کاخ آپادانا در تخت جمشید میبینیم (شیری گاوی را می درد)این گمان را استوار تر میکند. در برگه های بدست آمده در اروپا (آئین میترا تابدانجا رسوخ کرده بود) میبینیم که "میترا" که گاه زاده سنگ گاه زادهخورشید، گاه زاده و همتای «آناهیتا» خوانده میشود در غاری گاوی را میکشد. در آوندها، سنگ نبشته ها، برگه ها، کاسه ها وبشقاب های ایران کهن نمونه هائی از شیر کهگاوی را میکشد نمودار است.در ادبیات "مزد یسنا، یشت ها" زرتشت همبستگی میانمیترا و (خورشید) را پذیرفته و میگوید: خورشید نشانه پادشاهی و چیرگی ایران بودهاست. در بالای چادر شاهان چهره خورشید که از بلور ساخته شده بود میافراشتند. گمانکرده اند که ایرانیان خورشید پرستند ولی در باور ایرانیان « شـــیـــد » (نور) استکه بزرگترین آفریننده همه چیز است و خورشید تنها باز تابی از اهورا مزدا است.ا
ز زمان غزنویان تا زمان صفویه نقش شیر و خورشید در تمامی پرچم های ایران بودهاست. شیر و خورشید یک نماد ملی بوده و با دگرگون شدن پادشاهان این نشان ملی دگرگوننمیشده. تنها شاه اسماعیل و شاه تهماست بر روی پرچم خود نشان شیر و خورشیدنداشتند. پرچم شاه اسماعیل یکسره سبز و بر بالای آن نقش ماه میبوده است. شاهتهماسب که در ماه (حمل) گوسپند بدنیا آمده نقش گوسپند را در روی پرچم نقش کرد.:confused:
درزمان صفویه آیات قران بر روی پرچم ظاهر شد.حجم عظیم شواهد تاریخی ومتون ادبی و باستان شناسی که احمد کسروی، مجتبی مینوی و سعید نفیسی گردآوری و بررسی کرده اند، نشان میدهدکه خورشید در صورت فلکیِ اسد در منطقةالبروج از قرن هفتم هجری نقشی نمادین و رایجشد. تحقیقات مینوی، نفیسی و کسروی نشان می دهد که این نشان از ستاره بینی وارد فرهنگ عام، نشانها و نقوش هنریشده است و از آنجا به تدریج و در حدود قرن نهم هجری معادل قرن پانزده میلادی بهنقوش پرچم ها وارد می شود. بگفته شاپور شهبازی در ایرانیکا «این نماد تلفیقی ازسنن کهن ایران و عرب و ترک و مغول بود.»در زمان حکومت قاجار نشان شیر به امام علیتعبیر میشود و نقش شمشیر به آن اضافه میشود
بنوشته کیندرمن در دانشنامه اسلام نشان شیر و خورشید در ایران بعداسلام عمدتاً برگرفته از نشان ستاره بینی، خورشید در برج اسد است. واضح است که هنر اسلامیبسیاری از سنن را بدون تغییر آشکاری از تمدن های قبل به عاریت گرفته بود. ناممکن استکه شروع چنین باوری را پیدا کرد. در دوران باستان از اشکال ستارگان برداشت ها وتفسیرهایی میکردند. بابلیان طالع سلاطین را درصورت فلکی شیر می دیدند. آنها شیر رابه عنوان سلطان حیوانات را در برجی که انقلاب تابستانی در آنبوقوع می پیوندد قرار دادند. این به عنوان نشانه غلبه خورشید بود و از همین رو استکه عیسی شیر یهودا(بعنوان غلبه کننده بر مرگ) و علی شیر خدا نام داشت.
حتی نوع شیری هم درپرچم های گوناگون کشیده میشد فرق داشت از تغییراتی که در زمان سلطنت فتحعلی شاه دردرفش و علامت دولت ایران رخ داد، تغییرات در نژاد شیر بود، بدین معنی که قبل ازاواسط سلطنت فتحعلی شاه، همیشه شیری که در سکه ها و درفش های ایران نقش می گردید،شیر ایرانی بود، زیرا «شیرهای ایرانی چه نر و چه ماده، بی یال بوده اند نه همچونشیرهای آفریقا که نرهایشان یالدار و ماده شان بی یالست» از این زمان با تأثیرگرفتن از اروپاییان تصویر شیر بر اساس شیرهای نر آفریقایی که دارای یال بودندترسیم می شود.
در دوران حکومتقاجاریان هر یک از پادشاهان یه تغییرات جزیی را وارد پرچم ایران میکردند تا اینکهپرچم سه رنگ ایران هم وارد عرعه میشود.
و در زمان پهلوی باحفط حالت اصلی پرچم تغییرات جزیی در نوار دوزی های دور پرچم به وجود میاد و پرچم رسمی ایران میشود و حتی در بسیاری از شعرهای ملی نیز از نماد پرچم ایران استفاده کرده اند.
و با شروع شدن انقلابنماد شیر و خورشید به کلی برچیده میشود از پرچم ها از سال ۱۹۲۹ شیر و خورشید سرخ به عنوان یکی از نشان های رسمیجمعیت صلیب سرخ جهانی در کنار نشان های هلال احمر و صلیب سرخ پذیرفته شد. از ۴ سپتامبر ۱۹۸۰ نظام جمهوری اسلامیایران به طور رسمی اعلام نمود که از این پس نشان هلال احمر را به کار خواهد گرفت، هر چند حق خودرا برای بازگشت به نشان شیر و خورشید محفوظ می دارد. کنوانسیون ژنو همچنان نشان شیر و خورشید سرخ رایکی از نشان های رسمی خود می داند
خواجه نصیر توسی در منظومه خود در ستاره شناسی می نویسد:
[TABLE]
[TR]
[TD]اولین از بروج با هشتم
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]نام آن بره و دگر کژدم
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]هر دو مریخ را شدند بیوت
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]همچو برجیس را کمان با حوت
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]زهره را خانه ثور و هم میزان
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]شمس را شیر و ماه را سرطان
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]تیر را خانه و شه و جوزا
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]مر زحل راست جدی و دلوعطا
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
در شعرهای شاعران ایران نیز چنین باوری را می توان یافت. قطران تبریزی دربارهٔ رفتن پادشاه آذربایجانبدیدن شاه گنجه چنین گفته است.
[TABLE]
[TR]
[TD]اگر به خانه شیر آمده است شید رواست
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]بدان که خانه شیداست شیر بر گردون
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
در نبردی که میانتازیان و ایرانیان در نزدیکی نهاوند رخ داد سپاه ایران شکست خورد و تازیان به درفشکاویان ساسانیان دست یافتند و به همراه فرش بهارستان نزد عمر فرزند خطاب بردند کهاز گوهر های بسیار پرچم شگفت زده شد و دستور دار فرش را تکه کردند و پرچم را سوزاندنو گهر های آنرا تقسیم نمود.پس از هجوم تازیان بهایران که نمایش نقش تندیس بر گرده شیر که نمادی از خدا میبوده با اسلام هم آهنگینداشته را برداشتند و بجای تندیس میترا فقط نماد خورشید بر پشت شیر سوار کردند ونشان شیر و خورشید از آن هنگام بدون تندیس میترا نمایان شد.
برگه ها ئی که در کاوش های باستانشناسی بدست آمده نشان میدهدکه پیوند تنگاتنگی میان پیکره "شیر" و "میترا" وجود دارد.نقشی که در زیر پله های کاخ آپادانا در تخت جمشید میبینیم (شیری گاوی را می درد)این گمان را استوار تر میکند. در برگه های بدست آمده در اروپا (آئین میترا تابدانجا رسوخ کرده بود) میبینیم که "میترا" که گاه زاده سنگ گاه زادهخورشید، گاه زاده و همتای «آناهیتا» خوانده میشود در غاری گاوی را میکشد. در آوندها، سنگ نبشته ها، برگه ها، کاسه ها وبشقاب های ایران کهن نمونه هائی از شیر کهگاوی را میکشد نمودار است.در ادبیات "مزد یسنا، یشت ها" زرتشت همبستگی میانمیترا و (خورشید) را پذیرفته و میگوید: خورشید نشانه پادشاهی و چیرگی ایران بودهاست. در بالای چادر شاهان چهره خورشید که از بلور ساخته شده بود میافراشتند. گمانکرده اند که ایرانیان خورشید پرستند ولی در باور ایرانیان « شـــیـــد » (نور) استکه بزرگترین آفریننده همه چیز است و خورشید تنها باز تابی از اهورا مزدا است.ا
ز زمان غزنویان تا زمان صفویه نقش شیر و خورشید در تمامی پرچم های ایران بودهاست. شیر و خورشید یک نماد ملی بوده و با دگرگون شدن پادشاهان این نشان ملی دگرگوننمیشده. تنها شاه اسماعیل و شاه تهماست بر روی پرچم خود نشان شیر و خورشیدنداشتند. پرچم شاه اسماعیل یکسره سبز و بر بالای آن نقش ماه میبوده است. شاهتهماسب که در ماه (حمل) گوسپند بدنیا آمده نقش گوسپند را در روی پرچم نقش کرد.:confused:
درزمان صفویه آیات قران بر روی پرچم ظاهر شد.حجم عظیم شواهد تاریخی ومتون ادبی و باستان شناسی که احمد کسروی، مجتبی مینوی و سعید نفیسی گردآوری و بررسی کرده اند، نشان میدهدکه خورشید در صورت فلکیِ اسد در منطقةالبروج از قرن هفتم هجری نقشی نمادین و رایجشد. تحقیقات مینوی، نفیسی و کسروی نشان می دهد که این نشان از ستاره بینی وارد فرهنگ عام، نشانها و نقوش هنریشده است و از آنجا به تدریج و در حدود قرن نهم هجری معادل قرن پانزده میلادی بهنقوش پرچم ها وارد می شود. بگفته شاپور شهبازی در ایرانیکا «این نماد تلفیقی ازسنن کهن ایران و عرب و ترک و مغول بود.»در زمان حکومت قاجار نشان شیر به امام علیتعبیر میشود و نقش شمشیر به آن اضافه میشود
بنوشته کیندرمن در دانشنامه اسلام نشان شیر و خورشید در ایران بعداسلام عمدتاً برگرفته از نشان ستاره بینی، خورشید در برج اسد است. واضح است که هنر اسلامیبسیاری از سنن را بدون تغییر آشکاری از تمدن های قبل به عاریت گرفته بود. ناممکن استکه شروع چنین باوری را پیدا کرد. در دوران باستان از اشکال ستارگان برداشت ها وتفسیرهایی میکردند. بابلیان طالع سلاطین را درصورت فلکی شیر می دیدند. آنها شیر رابه عنوان سلطان حیوانات را در برجی که انقلاب تابستانی در آنبوقوع می پیوندد قرار دادند. این به عنوان نشانه غلبه خورشید بود و از همین رو استکه عیسی شیر یهودا(بعنوان غلبه کننده بر مرگ) و علی شیر خدا نام داشت.
حتی نوع شیری هم درپرچم های گوناگون کشیده میشد فرق داشت از تغییراتی که در زمان سلطنت فتحعلی شاه دردرفش و علامت دولت ایران رخ داد، تغییرات در نژاد شیر بود، بدین معنی که قبل ازاواسط سلطنت فتحعلی شاه، همیشه شیری که در سکه ها و درفش های ایران نقش می گردید،شیر ایرانی بود، زیرا «شیرهای ایرانی چه نر و چه ماده، بی یال بوده اند نه همچونشیرهای آفریقا که نرهایشان یالدار و ماده شان بی یالست» از این زمان با تأثیرگرفتن از اروپاییان تصویر شیر بر اساس شیرهای نر آفریقایی که دارای یال بودندترسیم می شود.
در دوران حکومتقاجاریان هر یک از پادشاهان یه تغییرات جزیی را وارد پرچم ایران میکردند تا اینکهپرچم سه رنگ ایران هم وارد عرعه میشود.
و در زمان پهلوی باحفط حالت اصلی پرچم تغییرات جزیی در نوار دوزی های دور پرچم به وجود میاد و پرچم رسمی ایران میشود و حتی در بسیاری از شعرهای ملی نیز از نماد پرچم ایران استفاده کرده اند.
و با شروع شدن انقلابنماد شیر و خورشید به کلی برچیده میشود از پرچم ها از سال ۱۹۲۹ شیر و خورشید سرخ به عنوان یکی از نشان های رسمیجمعیت صلیب سرخ جهانی در کنار نشان های هلال احمر و صلیب سرخ پذیرفته شد. از ۴ سپتامبر ۱۹۸۰ نظام جمهوری اسلامیایران به طور رسمی اعلام نمود که از این پس نشان هلال احمر را به کار خواهد گرفت، هر چند حق خودرا برای بازگشت به نشان شیر و خورشید محفوظ می دارد. کنوانسیون ژنو همچنان نشان شیر و خورشید سرخ رایکی از نشان های رسمی خود می داند
خواجه نصیر توسی در منظومه خود در ستاره شناسی می نویسد:
[TABLE]
[TR]
[TD]اولین از بروج با هشتم
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]نام آن بره و دگر کژدم
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]هر دو مریخ را شدند بیوت
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]همچو برجیس را کمان با حوت
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]زهره را خانه ثور و هم میزان
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]شمس را شیر و ماه را سرطان
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]تیر را خانه و شه و جوزا
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]مر زحل راست جدی و دلوعطا
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
در شعرهای شاعران ایران نیز چنین باوری را می توان یافت. قطران تبریزی دربارهٔ رفتن پادشاه آذربایجانبدیدن شاه گنجه چنین گفته است.
[TABLE]
[TR]
[TD]اگر به خانه شیر آمده است شید رواست
[/TD]
[TD][/TD]
[TD]بدان که خانه شیداست شیر بر گردون
[/TD]
[/TR]
[/TABLE]
«اهورامزدا گفت ای زرتشت اسپنتمان تو نباید که عهد و پیمان بشکنی
چه آن عهدی که تو با یک دروغ پرست بستی و
نه آن عهدی که با یک راستی پرست بستی
چه معاهده با هر دو درست است خواه یکتاپرست خواه مشرک»
مهریشت فقره 2
چه آن عهدی که تو با یک دروغ پرست بستی و
نه آن عهدی که با یک راستی پرست بستی
چه معاهده با هر دو درست است خواه یکتاپرست خواه مشرک»
مهریشت فقره 2