كهكشاني كه در مرحله توليد ستاره اي بسيار قوي است.در يك تعريف مي توان آنها را كهكشانهايي دانست كه آهنگ توليد ستاره اي كلي آنها با عمر جهان( بر اساس قانون هابل) مطابقت ندارد.البته اين معيار خيلي كلي است وكهكشانهاي مارپيچي كه هسته آنها داراي خطوط نشري از نوع هيدروژن دوباريونيده(HII) مي باشدوكهكشانهاي كوتوله داراي فرآيند توليد ستاره را هم در برمي گيرد.

طيف هسته اين كهكشانها علاوه بر دارا بودن خطوط نورمرئي وماورابنفش كه نشانه مناطق توليد ستاره اي است در مقايسه با كهكشانهاي معمولي با مورفولوژي مشابه در ناحيه متوسط ودور مادون قرمز نيز داراي تابش قابل توجه است.

از نشانه هاي اين كهكشانها مي توان به موارد زير اشاره نمود:

نشر قوي در ناحيه ماورابنفش – خطوط يونيزاسيون قوي در ناحيه دور مادون قرمز – نشانه هايي از دوره هاي فعال در تاريخ توليد ستاره اي اخير و........

کهکشان راه شیری

کهکشانی که ما زمینیان در آن زندگی می کنیم .این کهکشان به شکل نوار درخشانی که آسمان را دور می زند وبا استوای سماوی 63 درجه زاویه می سازد در شبهای تاریک بدون ماه با چشم غیر مسلح دیده می شود. .ضخامت این نوارکه درحقیقت مقطع کهکشان از دید خورشید می باشد نامنظم بوده ومقدار پهنای آن بین 3 تا 30 درجه متفاوت است.روشنایی وپهنای نوار کهکشان در سمت صورت فلکی قوس بیشتر می باشد ودر شبهای تابستان بیشتر خودنمایی می کند دلیل این مسئله این است که مرکز کهکشان راه شیری در این سمت قرار دارد وزمانی که به صورت فلکی قوس نگاه می کنیم در واقع به قسمتهای درونی آن نگاه می کنیم که تعداد ستارگان وسحابیهای آن بیشتر است. کهکشان راه شیری یک کهکشان مارپیچی با چند بازو می باشد.حتی بایک تلسکوپ کوچک می توان میلیونها ستاره آنرا مشاهده کرد که البته این ستارگان همه متعلق به بازوی جبار( یا بازوی محلی) هستند علاوه بر این بازو دو بازوی قوس وبرساووشی نیز وجود دارد.. بی نظمی هایی که در کهکشان مشاهده می کنیم ناشی از وجود ابرهای گازی وغباری تیره کننده(سحابی تاریک) هستند .

تعداد ستاره های کهکشان راه شیری بین 200 تا 400 میلیارد تخمین زده شده است.

قطر آن در حدود 100000 سال نوری می باشدمطالعات رادیویی باتوجه به توزیع ابرهای هیدروژنی نشان داده اند که از نوع مارپیچی بوده ودر رده بندی هابل از نوع Sb یا Sc می باشد.بعضی مشاهدات نشان می دهند که ازنوع کهکشانهای میله ای مانند M61 یا M83 می باشد. قرص کهکشان شامل سحابیهای پخشی ٬ستاره های جوان٬ خوشه های باز و.......می باشد درحالیکه هاله کهکشان در برگیرنده ستارگان پیر و شامل حدود 200 خوشه کروی است که از این تعداد حدود 141 عدد را به خوبی شناسایی کرده ایم.

کهکشان راه شیری به همراه دو کهکشان مارپیچی آندرومدا و کهکشان مثلثی وحدود سی کهکشان کوتوله خوشه محلی کهکشانی را تشکیل داده اند.کهکشانهای کوتوله حول سه کهکشان بزرگ مجموعه در حال چرخش بوده ودر حقیقت اقمار این کهکشانها به حساب می آیند.

خورشید بهمراه منظومه خود در فاصله حدود ۲۶۰۰۰ تا ۲۸۰۰۰ سال نوری از مرکز کهکشان قرار دارد وهر ۲۵۰ میلیون سال یکبار حول مرکز آن می چرخد.با بررسی ۲۸ ستاره که در نزدیکی مرکز کهکشان قرار دارند مشخص شده که سیاهچاله ای با جرم حدود ۴ میلیون برابر جرم خورشید در آنجا قرار دارد.



جرم کهکشان راه شیری

با توجه به قانون سوم کپلردرباره دو جسمی که دور هم می چرخند که در آن بیان می شود جرم جسم بزرگتر(که در اینجا همان کهکشان راه شیری است) بر حسب جرم خورشید برابر است با حاصل تقسیم توان سوم اندازه مدار جسم کوچکتر(که در اینجا خورشید است) بر حسب واحد نجومی بر توان دوم دوره چرخشی آن بر حسب سال وبا توجه به اینکه خورشید در فاصله حدود 8000 پارسکی(هرپارسک حدود 206000 واحد نجومی است) از مرکز کهکشان قرار دارد ودوره چرخش آن بدور مرکز کهکشان در حدود 225 میلیون سال است،جرم کهکشان در حدود 90 میلیارد برابر جرم خورشید بدست می آید.

این عدد با متمرکز کردن جرم تمام موادی از کهکشان که درون مدار خورشید قرار دارند در مرکز کهکشان بدست آمده است.طبیعی است که مقداری از جرم کهکشان هم در بیرون از مدار خورشید قرار دارد.یعنی این عدد، جرم این مواد را نشان نمی دهد.برای اندازه گیری جرم کل کهکشان از اندازه گیری سرعت ستاره وگازهایی که در فواصل دوری از مرکز کهکشان قرار دارند استفاده می شود.دانشمندان متوجه شده اند که موثر ترین راه اندازه گیری جرم کهکشان مطالعات در طول موجهای رادیویی است چرا که این امواج کمتر تحت تاثیر گازها وغبارهای درون کهکشانی هستند وبا مطالعه آنها می توان به مشاهده مواد دورتری پرداخت.با این روش دانشمندان توانسته اند به نموداری از جرم موادی که در فواصل متفاوتی از مرکز کهکشان هستند دست پیدا کنند.این نمودار با نام نمودار چرخشی شناخته می شود.با کمک این نمودار آشکار شده که جرم کهکشان در محدوده 15000 پارسکی از مرکز کهکشان در حدود 20 میلیارد برابر جرم خورشید است.این گستره خوشه های کروی وبازوهای کهکشان را نیز در بر می گیرد.ممکن است تصور کنید برای اجرامی که فاصله آنها تا مرکز کهکشان از این فاصله بیشترباشد مطابق آنچه در منظومه شمسی رخ می دهد سرعت آنها رو به کاهش باشد.بر اساس اندازه گیری ها مشخص شده که اینطور نیست،یعنی سرعت این اجرام از آنچه که پیش بینی می شده بیشتر است بنابراین باید جرم بزرگتری در فواصل دورتری از 15000 پارسکی مرکز خورشید وجود داشته باشد.اکنون این جرم به وجود یک هاله تاریک(Dark halo) نسبت داده شده است.اکنون می دانیم که بیشترین جرم کهکشان ناشی از همین هاله تاریک است.امابه راستی این هاله تاریک از چه ماده ای تشکیل شده است؟در نظر داشته باشید واژه تاریک به این معنا نیست که در محدوده دیدگانی طیف مشاهده نمی شوند بلکه این مواد در کل محدوده طیفی( از گاما تا رادیویی) قابل کشف نیستند.تنها بخاطر اثرات گرانشی آنهاست که به وجود آنها پی برده ایم.این ماده تاریک نه از مولکولهای هیدروژن ونه از مواد ستاره ای معمولی تشکیل شده است.سیاهچاله های با جرم ستاره ای،اجرام ماکو(MACHO) که شامل کوتوله های قهوه ای(ستارگانی که بدلیل جرم کم نتوانسته اند واکنش های هسته ای را شروع کنند)،کوتوله های سفید و کوتوله های ضعیف وکم جرم قرمز می باشد از کاندیداهای مورد نظر می باشند.در حال حاضر گزینه ذرات زیر اتمی نیز به فهرست مواد تشکیل دهنده ماده تاریک اضافه شده است.این ذرات باید دارای جرم بوده ولی برهم کنش بسیار ناچیزی با مواد معمولی داشته باشند.یک رده از این مواد با نام ذرات جرم دار با برهمکنش ضعیف یا (Weakly Interacting Massive Particles)WIMP شناخته می شوند.بسیاری از دانشمندان عقیده دارند این مواد در لحظات اولیه شکل گیری کیهان به مقدار بسیار زیاد آفریده شده اند.آشکار سازی این ذارات بدلیل واکنش ناچیز بسیار دشوار است وتاکنون چندین آزمایش برای به گیر اندازی آنها ناموفق بوده است.


اجداد ما نيز هزاران سال پيش به وجود اين نوار نقره اي رنگ در آسمان پي بردند . بسياري از اقوام باستان بر اين باور بودند كه اين نوار راهي است كه در گذشتگان با عبور از آن به جهان ديگر مهاجرت مي كنند . اقوامي ديگر اعتقاد داشتند كه اين نوار ، پديده اي الهي است كه شبها خود را محافظانه بر روي جامعه بشريت مي گستراند .

هركول نيز ، با كهكشان راه شيري ارتباط داده مي شود . مي گويند خداوند " هرمس " در ماموريتي از جانب زئوس هركول نوزاد را بر سينه الاهه " هرا " كه خفته بود گذاشت . نوزاد با تغذيه از اين شير خدايي چنان قوي و قدرتمند شد كه در ميان فنا پذيران مثل و مانند نداشت . وقتي كه " هرا " از خواب بيدار شد ، هركول كوچك را با شدت و سرعت از سينه خود جدا كرد ، شير او تا دور دستها ي آسمان پاشيد و راه شيري را به وجود آورد .

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان رادیویی

کهکشانهای رادیویی نوعی کهکشان فعال هستند.آنها کهکشانهای بیضوی ای هستند که از مرکزشان فواره های گازی(جت) بیرون می زند.این فواره ها تحت اثر فرایند شتاب دهنده(synchrotron یا سنکروترون یعنی سرعت گیری الکترونها در حوزه های شدید مغناطیسی)امواج رادیویی از خود می پراکنند.در حدود یک صدم درصد از کل کهکشانها رادیویی هستند.روشنایی یک کهکشان رادیویی در طول موجهای رادیویی از یکدهم تا ده برابر روشنایی کهکشان راه شیری در تمامی طول موجهاست.مثالی از یک کهکشان رادیویی ضعیف کهکشان m87 و مثالی از یک کهکشان قوی رادیویی کهکشان دجاجه –A است.

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان حجار
NGC 253, Sculptor galaxy
کهکشان بزرگ و مه آلودی است که از دید ما تقریبا” از لبه دیده می شود . این کهکشان در مقام چهارمین کهکشان درخشان آسمان قرار دارد. اگر این کهکشان تا این حد در جنوب واقع نشده بود و در چنین صورت فلکی کم فروغ و دور افتاده ای (صورت فلکی سنگ تراش )جای نمی گرفت می توانست شهرتی هم اندازه کهکشان آندرومدا کسب کند. شارل مسیه آن را هرگز ندید زیرا در ارتفاع کمی از افق جنوب او قرار داشت،به همین دلیل این کهکشان درخشان از قدر مجموع ۶/۷ در فهرست مسیه نیست. کهکشانی که زیر آسمان تاریک حتی با کوچک ترین دوربین های دو چشمی نیز دیده می شود. البته این جرم آن قدرها هم در جنوب واقع نشده است. اگر افق جنوب شما آن قدر باز باشد که بتوانید ستاره قلب العقرب یا فم الحوت را در آسمانتان ببینید NGC۲۵۳ را هم می توانید در شب های اواخر تابستان یا شب های پاییز رصد کنید. این کهکشان عضوی از یک گروه کهکشانی است.

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان چشم سیاه Black eye galaxy, m64
یک کهکشان مارپیچی در صورت فلکی گیسوان برنیکه با شماره M64 یا NGC 4826. خطی تیره از مواد کدر کننده در مقابل هسته آن از دید ما وجود دارد.این کهکشان در سال 1779 توسط J.E.BODE کشف شده است.ابعاد آن 9.2*4.6 دقیقه قوسی وقدر آن 8.5 است.ابعاد واقعی آن 65000 سال نوری ودر فاصله ۱۹ میلیون سال نوری قرار دارد.

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان بارنارد
ngc6822, Barnard galaxy
نام کهکشانی با قدر ۹ و روشنایی سطحی کم .عضو خوشه محلی کهکشانی ودر صورت فلکی قوس قرار دارد. بارنارد نام یک ستاره شناس آمریکایی است.

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان اسپلینتر
ngc 5907, Splinter galaxy
کهکشانی مارپیچی که از لبه دیده می شودو در سال ۱۷۸۸ توسط ویلیام هرشل کشف شده است.قدر آن ۳/۱۰ می باشد .در سال ۱۹۴۰ ابرنواختری در آن کشف شد که قدر آن به ۳/۱۴ رسید. این کهکشان عضو گروه کهکشانی M102 می باشد

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان اتم ها برای صلح
کهکشانی بیضوی با شماره NGC7252 که در صورت فلکی دلو در فاصله ۳۰۰ میلیون سال نوری قرار دارد.امکان دارد این کهکشان از برخورد دو کهکشان بوجود آمده باشد.این نام را رییس جمهور وقت آمریکا در سال ۱۹۵۳ آیزنهاور طی یک سخنرانی در حمایت از انرژی هسته ای بر زبان آورده است

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان آندرومدا(m31)

کهکشان معروف M31 یا NGC 224 که در صورت فلکی آندرومدا قراردارد. این کهکشان به همراه کهکشان راه شیری دو کهشان مارپیچی بزرگ و اصلی خوشه محلی کهکشانها هستند. این کهکشان نزدیک‌ترین و بزرگترین کهکشان مارپیچی به زمین است. و در فاصله 52/2 میلیون سال نوری قرار دارد. این کهکشان به دلیل درخشندگی خود همواره نظر ستاره شناسان به ویژه طی یکصد سال گذشته را به خود جلب کرده است. قسمت‌های مرکزی این کهکشان در شرایط دید خوب با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است و اندازه ظاهری آن نیز حدود 3× 1 درجه است. قدر آن 4/3 قدر مطلق 4/21- (قدر مطلق کهکشان با روشهای غیر مستقیم 5/20- بدست آمده است) و هسته آن به وسیله دوربین دو چشمی و تلسکوپ بسیار درخشان دیده می شود. این کهکشان اولین بار توسط عبدالرحمن صوفی، ستاره شناس ایرانی به عنوان یک ابر کوچک معرفی شده است. این کهکشان در سال 1612 زمان کوتاهی بعد از اختراع تلسکوپ توسط سیمون ماریوس مورد بررسی قرار گرفته و تا چند قرن بعد ستاره شناسان آنرا به عنوان تکه‌ای از کهکشان راه شیری و در محدوده آن در نظر می گرفتند.

طبیعت مارپیچی گونه‌ این سحابی اولین بار توسط ایزاک روبرتز در سال 1880 به کمک یک تلسکوپ نیم متری مشاهده شد و در سال 1885 برای اولین بار یک ابر نو اختر در آن مشاهده شد که آنرا S آندرومدا نامیدند. ادوین هابل در سال 24- 1923 به کمک یک تلسکوپ 5/2 متری بازتابی به نام هوکر متعلق به رصدخانه مونت ویلسون قسمتهای بیرونی آن را به ستارگان مجزا تفکیک نمود و موفق به کشف ستارگان آبی مشابه آنچه که در خوشه های کروی کهکشان خودمان یافت می شود گردید. او به کمک رابطه دوره تناوب با درخشندگی ذاتی در موردستاره‌ ها که متغییر و از انواع قیفاوسی بودند توانست فاصله این ستارگان را تخمین بزند. نتیجه مشاهدات نشان می‌داد که فاصله این سحابی بسیار بیشتر از مرزهای کهکشان راه شیری است یعنی این سحابی جهانی جزیره‌ای مستقل است. مشاهدات جدید که بین سال‌های 1940 تا 55توسط والتر باده به کمک تلسکوپ 5 متری هال انجام شدند نشانِ‌دادند که هسته این کهکشان با ستارگان قرمز پیر که بسیار ضعیفتر از ستارگان آبی روشن هاله اطراف کهکشان هستند پر شده است. چنین وضعیتی در کهکشان خودمان هم وجود دارد. این کهکشان از نوع Sab و قطر آن 22000 سال نوری است. احتمالاً دارای دو بازوی مارپیچی است که البته به دلیل زاویه کم قرص کهکشان باخط دید که در حدود 20 درجه است و احتمالاً اثرات گرانشی کهکشان M32 که شکل آن را به هم زده دیدن این بازوها بسیار مشکل است. با یک تلسکوپ شانزده اینچی در شرایط خوب چندین خوشه کروی اطراف آن قابل مشاهده است. این کهکشان دارای حدود 500- 400 خوشه کروی است و اندازه‌ هاله کهکشان که شامل این خوشه‌های کروی است سه برابر هاله کهکشان راه شیری است (تعداد خوشه‌های کروی کهکشان راه شیری به 200 می رسد). محتویات فلزی ستاره‌های این خوشه‌ها از ستاره‌های مشابه در کهکشان راه شیری بیشتر است و این احتمالاً ناشی از مسیر تکاملی کندتر و نامنظم‌تر این کهکشان نسبت به کهکشان راه شیری است. تاکنون چندین نواختر و ابر نواختر در آن مشاهده شده اند و به کمک تلسکوپ‌های بزرگتر هر سال حدود 30 ستاره نواختر درآن مشاهده‌ می‌شود. ستارگان ابرغول آبی نیز در آن مشاهده شده اند جالب است بدانید اگر خورشید در فاصله این کهکشان از زمین قرار می‌گرفت مثل ستاره‌ای از قدر 29 مشاهده‌ می شد.دراین کهکشان چندین چشمه اشعه ایکس هم یافت شد که کاندیداهای خوبی برای وجود سیاه چاله‌ها یا ستاره‌های نوترونی به حساب می ایند. (تا سال 2004ده چشمه شناسایی شده است). این کهکشان دارای حدود 10 قمر کهکشانی است که دوتای از آنها کهکشان NGC205 یا M110 با قدر 9/8 و دیگری کهکشان NGC 221 یا M32 با قدر 2/8 است که البته در تلسکوپ‌های کوچک به صورت یک ستاره دیده می شود. مشاهدات پیوسته رادیویی در طول موج 21 سانتیمتر مربوط به هیدروژن خنثی نشان می‌دهد که هسته کهکشان از لحاظ فعالیت حدود20 بار از هسته کهکشان راه شیری ضعیفتر است. همچنین مشاهدات تلسکوپ هابل نشان می‌دهد که هسته این کهکشان از دو قسمت بسیار نزدیک هم (در فاصله 5 سال نوری از همدیگر) تشکیل شده که تحت تاثیر شدید گرانشی همدیگر هستند. احتمالاً یکی از هسته‌ها، هسته کهکشان دیگری بوده که توسط کهکشان قوی‌تر بلعیده شده است

فایل‌های پیوست

تصاویر بندانگشتی
   

کهکشان cd

بزرگترین ودرخشنده ترین نوع کهکشانهای معمولی که در مناطق مرکزی خوشه های کهکشانی پرجمعیت یافت می شوند.این کهکشانها مشابه کهکشانهای بیضوی بزرگ هستند با این تفاوت که گستره ستاره ای اطراف آنها وسیع تر است.کهکشانها با جذب ستاره های کهکشانهای مجاورمی توانند بزرگتر شوند.این نام گذاری کهکشانی توسط ویلیام مورگان در کنار کهکشانهای نوع N بعنوان قسمتی از رده بندی کهکشانی یرکز شناخته می شود.بزرگی بعضی حتی به ۳ میلیون سال نوری هم می رسد وبطور کلی از سنگین ترین کهکشانهای شناخته شده می باشند.